from a living model

exemplum, i, n. [eximo], orig., what is taken out as a sample (cf. eximius, from eximo), a sample.

Prop. (cf. exemplar, specimen):

purpurae, tritici,

Auct. Her. 4, 6, 9.—Hence,

Transf.

An imitation, image, portrait taken from something; a draught, transcript, copy.

Hic quoque exemplum reliquit, Plaut. Ps. 2, 2, 56; cf.:

o Apella, o Zeuxis pictor, Cur numero estis mortui? hinc exemplum ut pingeretis: Nam alios pictores nihil moror hujusmodi tractare exempla,

id. Poen. 5, 4, 102 sq.; and in a pun with the follg. signif. under B.: Th. Exempla edepol faciam ego in te. Tr. Quia placeo, exemplum expetis, id. Most. 5, 1, 67:

aedes probant: sibi quisque Inde exemplum expetunt,

a sketch, draught, id. ib. 1, 2, 21; cf. id. ib. 3, 2, 75 sq.:

Pompeii litterarum ad consulem exemplum attulit: Litterae mihi a L. Domitio allatae sunt: earum exemplum infra scripsi... Deinde supposuit exemplum epistolae Domitii, quod ego ad te pridie miseram,

a transcript, copy, Cic. Att. 8, 6, 1 sq.; 8, 11, 6; 7, 23, 3; id. Fam. 9, 26, 3; Ov. Tr. 1, 7, 23 al.—

An equal, parallel:

clarissimum Homeri inluxit ingenium, sine exemplo maximum,

Vell. 1, 5, 1.—

A sample for imitation, instruction, proof, a pattern, model, original, example, precedent, case (the predominant meaning of the word).

In gen.:

ut mutum in simulacrum ex animali exemplo veritas transferatur,

from a living model, original, Cic. Inv. 2, 1, 2; cf.:

feruntur enim ex optimis naturae et veritatis exemplis,

id. Off. 3, 17, 69:

propones illi exempla ad imitandum,

id. Phil. 10, 2, 5; cf.:

habere exemplum ad imitandum (corresp. to exemplar),

id. Mur. 31, 66; and:

nostris exemplo fuit ad imitandum,

Suet. Gramm. 2:

exposita ad exemplum nostra re publica,

Cic. Rep. 1, 46 fin.; cf. id. ib. 2, 31 fin.:

loquimur de iis amicis, qui ante oculos sunt... Ex hoc numero nobis exempla sumenda sunt,

id. Lael. 11, 38:

aliquem ex barbatis illis exemplum imperii veteris, imaginem antiquitatis,

id. Sest. 8, 19:

a sapiente petitur exemplum,

id. Off. 3, 4, 16:

exemplum a me petere,

Liv. 7, 32, 12:

ab eodem Pompeio omnium rerum egregiarum exempla sumantur,

Cic. de Imp. Pomp. 15, 44:

ab se ipso exemplum capi posse,

Liv. 1, 49, 2; cf.:

cum et ipse sis quasi unicum exemplum antiquae probitatis et fidei,

Cic. Rep. 3, 5:

quod in juventute habemus illustrius exemplum veteris sanctitatis?

id. Phil. 3, 6, 15:

innocentiae,

id. de Or. 1, 53, 229:

qua in muliere etiam nunc quasi exempli causa vestigia antiqui officii remanent,

as a pattern, example, id. Rosc. Am. 10, 27 (cf. infra, 2.):

eum virum, unde pudoris pudicitiaeque exempla peterentur,

id. Deiot. 10, 28:

firmare animum constantibus exemplis (for constantiae),

Tac. A. 16, 35; cf.:

exemplum modestum,

id. H. 2, 64:

vitiosi principes plus exemplo quam peccato nocent,

by their example, Cic. Leg. 3, 14, 32:

(Tullus Hostilius) de imperio suo, exemplo Pompilii, populum consuluit curiatim,

id. Rep. 2, 17:

quod autem exemplo nostrae civitatis usus sum, etc.,

id. ib. 2, 39: atrox videbatur Appi sententia;

rursus Vergini Larciique exemplo haud salubres,

i. e. judged by the precedent, Liv. 2, 30 init.:

divinare morientes etiam illo exemplo confirmat Posidonius, quo affert, etc.,

by that example, that case, Cic. Div. 1, 30, 64; id. Inv. 1, 30, 49; cf.:

hinc illa et apud Graecos exempla... levitatis Atheniensium crudelitatisque in amplissimos cives exempla,

id. Rep. 1, 3:

datum in omnes provincias exemplum,

Tac. A. 1, 78; so,

dare exemplum,

to set the example, id. ib. 4, 50:

tertia legio exemplum ceteris praebuit,

id. H. 2, 85; 4, 52; Val. Max. 3, 6, 5.—

Esp. in phrase: exempli causā or gratiā, for instance, for an example (cf. Krebs, Antibarb. p. 437):

exempli causa paucos nominavi,

for example's sake, Cic. Phil. 13, 2, 2; cf.:

quia in alicujus libris exempli causa id nomen invenerant, putarunt, etc.,

id. Mur. 12, 27; id. Inv. 1, 37, 66:

haec exempli gratia sufficient,

Quint. 9, 2, 56; cf.:

pauca exempli gratia ponam,

id. 6, 5, 6; 5, 10, 110; cf.:

ex quibus in exemplum pauca subjeci,

Suet. Tib. 21 et saep.:

venit in exemplum furor,

teaches, Ov. F. 4, 243; cf. Just. 23, 3.—

In partic., a warning example, an example, warning, punishment (rare):

exemplum statuite in me, ut adolescentuli vobis placere studeant potius quam sibi,

Ter. Heaut. prol. 51; cf.:

quibus liberi sunt, statuite exemplum, quantae poenae in civitate sint hominibus istiusmodi comparatae,

Auct. Her. 4, 35, 47:

simile in superiore parte provinciae edere exemplum severitatis tuae,

Cic. ad Q. Fr. 1, 2, 5; cf. Tac. A. 3, 36 fin.; so,

edere exempla in aliquem,

Ter. Eun. 5, 7, 21; Caes. B. G. 1, 31, 12; Liv. 29, 27, 4:

ut ne viderem, quae futura exempla dicunt in eum indigna,

Ter. Eun. 5, 4, 24:

habet aliquid ex iniquo omne magnum exemplum,

Tac. A. 14, 44:

meritum quidem novissima exempla Mithridatem,

i. e. the punishment of death, id. ib. 12, 20:

esse in exemplo,

to serve as a warning, Ov. M. 9, 454; cf. Vulg. Judae, 7 al.:

exemplo supplicii reliquos deterrere,

Hirt. B. G. 8, 44, 1.—

Law t. t., a precedent:

ad exemplum trahere,

Just. Inst. 1, 2, 6:

alicui sine exemplo subvenire,

id. ib. —

A way, manner, kind, nature:

multi more isto atque exemplo vivunt,

Plaut. Bacch. 3, 6, 11; cf.:

negat se more et exemplo populi Romani posse iter ulli per provinciam dare,

Caes. B. G. 1, 8, 3:

uno exemplo ne omnes vitam viverent,

Plaut. Mil. 3, 1, 132:

istoc exemplo,

id. ib. 2, 4, 6:

quot me exemplis ludificatust,

id. Ep. 5, 2, 6:

eodem exemplo, quo,

Liv. 31, 12, 3:

ad hoc exemplum,

Plaut. Mil. 2, 4, 6:

quod ad exemplum,

id. Trin. 4, 2, 76 et saep.—Hence often of methods or examples of punishment (cf. 3. supra):

quando ego te exemplis pessumis cruciavero,

Plaut. Capt. 3, 5, 33:

omnibus exemplis crucior,

id. Bacch. 5, 1, 6; cf. id. Most. 1, 3, 35; 55; 5, 1, 67.—Freq. of the tenor, purport, contents of a letter, etc.:

litterae uno exemplo,

i. e. of the same tenor, Cic. Fam. 4, 4, 1; 10, 5, 1:

scribere bis eodem exemplo,

id. ib. 9, 16, 1:

testamentum duplex... sed eodem exemplo,

Suet. Tib. 76:

Capua litterae sunt allatae hoc exemplo: Pompeius mare transiit, etc.,

Cic. Att. 9, 6, 3:

(litterarum) exemplum componere,

id. Agr. 2, 20, 53; Suet. Calig. 55.